Lungnabólga er bólga í lungnavef. Orsakir hennar er örverur (veirur, bakteríur, sveppir og sníkjudýr) eða ertandi (eitur)efni, það er magainnihald sem fer niður í lungun eða eitraðar gastegundir sem andað er að sér.
Lungnabólga er mjög algengur sjúkdómur. Rúmlega helmingur lungnabólgutilfella er af völdum bakteríusýkinga og er lungnahnettlusýking (Pneumokokkasýking) algengust. Umfjöllunin hér á eftir á við lungnahnettlu-lungnabólgu.
Lungnabólgusmit berst yfirleitt með andrúmslofti, það er úðasmiti. Það er sjaldgæft að bakterían berist með blóði frá sýktu svæði í líkamanum, til dæmis beinsýkingu, til lungnanna. Við alvarleg veikindi er fólk oft svo máttfarið að það á erfitt með að kasta upp. Þá er hætta á að viðkomandi svelgist á og hluti magainnihaldsins fari ofan í lungun sem valdið getur alvarlegri lungnabólgu.
Áður en lungnabólgan kemur fram er oft um að ræða veirusýkingu. Sjúklingurinn veikist snögglega með hrolli, háum hita, takverk í brjósti og þurrum hósta. Einum til tveimur sólahringum síðar fylgir hóstanum uppgangur, yfirleitt grænleitur eða rústrauður (slím blandað blóði). Sýkingunni fylgir oft frunsumyndun við munninn sem er merki um skerta starfsemi ónæmiskerfisins. Sjúklingurinn andar ört og grunnt og brjóstkassinn hreyfist oft minna þeim megin sem lungnabólgan er. Rosknu fólki gengur oft illa að átta sig á stað og stund og órólegt.
Nokkrir hópar eiga frekar á hættu að fá lungnabólgu en aðrir, til dæmis þeir sem misst hafa miltað og veikt roskið fólk. Aðrir áhættuhópar eru sjúklingar með langvinna sjúkdóma, til dæmis sykursýki, hjarta- eða lungnasjúkdóma, þeir sem eru með skert ónæmiskerfi, alkóhólistar og börn, sérstaklega langveik börn.
Ef miltað hefur verið fjarlægt, til dæmis eftir slys, er mikilvægt að bólusett sé við lungnahnettlubakteríunni. Bólusetningin dregur úr líkum á að viðkomandi fái lungnabólgu af þessari tegund. Sprautan er virk í um það bil 5 ár. Rosknu fólki (eldra en 65 ára) er ráðlagt að láta bólusetja sig ef það hefur einhvern undirliggjandi sjúkdóm, til dæmis sykursýki, hjarta- eða lungnasjúkdóma.
Ef kvef varir óvenju lengi og vart verður við einhver af þeim einkennum sem nefnd voru hér að ofan skal leita læknis. Brýnt er að sjúklingar greini frá ferðalögum (utanlandsferðum) í tengslum við veikindi því smit erlendis frá kallar stundum á annars konar meðferð.
Greining á lungnabólgu byggist á sjúkrasögu, sjúkdómseinkennum og skoðun. Læknirinn hlustar lungun með hlustunarpípu og leitar eftir óeðlilegum öndunarhljóðum. Til frekari greiningar er tekin lungnamynd. Gott er að fá hrákasýni til smásjárskoðunar og ræktunar. Það gefur nákvæmari sjúkdómsgreiningu og auðveldar val á sýklalyfi.
Flestar lungnahnettlur eru næmar fyrir penisillíni.
Sjúkdómsferillinn er háður því hvernig ónæmiskerfið bregst við og er því einstaklingsbundið. Endurteknar og langvarandi lungnabólgur hjá rosknu fólki geta verið merki um undirliggjandi sjúkdóm, til dæmis lungnakrabbamein. Þegar lungnabólgan er upprætt finnur viðkomandi oft fyrir þreytu og skertu úthaldi í allt að 2-3 vikur.
Á Vísindavefnum er að finna fleiri svör um lungu og lungnasjúkdóma, til dæmis:
- Hvað getið þið sagt mér um langvinna lungnateppu?
- Hvað er lungnaþemba og hverjar eru afleiðingar hennar?
- Hvernig flyst koltvíoxíð frá vefjum til lungna?
- Hvað eru berklar?
Mynd: Pneumonia á Wikipedia, the free encyclopedia
Upplýsingar Vísindarvefurinn