Bráðaenduraðgerðum vegna alvarlegra blæðinga eftir kransæðahjáveitu hefur fækkað marktækt hér á landi undanfarinn áratug. Er um gríðarlega jákvætt skref að ræða, en blæðingar eru meðal hættulegustu fylgikvilla framangreindra aðgerða. Þetta segir Tómas Guðbjartsson, prófessor og yfirlæknir á Landspítalanum.
Rannsókn sem unnin hefur verið af vísindamönnum og nemendum við læknadeild Háskóla Íslands og Landspítala var á dögunum birt í læknisfræðiritinu Scandinavian Cardiovascular Journal . Segir Tómas niðurstöður rannsóknarinnar mjög merkilegar en þar kemur m.a. fram að enduraðgerðum í kjölfar kransæðahjáveitu hefur fækkað verulega síðustu ár.
Tíðnin lækkað síðustu ár
Rannsóknin náði alls til 2.060 sjúklinga sem gengust undir kransæðahjáveituaðgerð á Landspítala á tímabilinu 2001-2016. 130 sjúklingar, sem gengust undir enduraðgerð, voru bornir saman við 1.930 sjúklinga sem ekki þurftu slíka aðgerð.
Niðurstaða rannsóknarinnar sýndi að fjöldi þeirra sem þurftu á enduraðgerð að halda var að meðaltali fremur mikill. Hins vegar kom í ljós að enduraðgerðum fækkaði um 4,1% á ári að meðaltali, eða úr 10-11% aðgerða þegar tíðni var hæst í undir 4% aðgerða frá árinu 2013. Að sögn Tómasar hefur tíðnin jafnframt haldið áfram að lækka síðustu ár. „Við erum gríðarlega ánægð með þennan árangur enda er hann á pari við það sem best gerist erlendis. Ekki skemmir síðan fyrir að þetta hefur haldið áfram að lækka undanfarin þrjú ár,“ segir Tómas.
Í ljós kom sömuleiðis að sjúklingar í enduraðgerðarhópi glímdu oftar við hjartabilun og voru oftar á kröftugum blóðflöguhemjandi lyfjum. Hjá þeim reyndist tíðni alvarlegra fylgikvilla annarra en blæðinga einnig helmingi hærri. Auk þess var lega á gjörgæslu helmingi lengri og 30 daga dánartíðni nær fimmfalt meiri en sjúklinga sem ekki þurftu að fara í enduraðgerð. Að 30 dögunum liðnum reyndust lífshorfur þó sambærilegar við þá sem ekki höfðu orðið fyrir blæðingum.
Gríðarlegur sparnaður
Að sögn Tómasar má rekja árangurinn til ýmissa samverkandi þátta, en þó verði að horfa sérstaklega til notkunar ROTEM-storkumælingartækja sem voru tekin upp fyrir um sjö árum á Landspítala, en tækin gera heilbrigðisstarfsfólki kleift að mæla hvaða storkulyf og blóðhluta má gefa til að minnka blæðingu við lok aðgerðar. Þannig fá læknar vísbendingu um hvaða blóðstorkuefni hægt er að gefa inni á skurðstofu til að bæta blæðingu.
Að sögn Tómasar er fjárhagslegur ávinningur af notkun tækisins mikill. Nóg sé að benda á kostnað sem skapast sökum legu sjúklings á gjörgæslu- eða legudeild. Kostnaður vegna eins sólarhrings á slíkri deild getur hlaupið á hundruðum þúsunda króna. Með því að fækka blæðingartilfellum er gjörgæslutími jafnvel styttur um helming.
„Það er til mikils að vinna og bara það að fækka dögunum um helming getur lækkað kostnað alveg gríðarlega. Góðu fréttirnar eru auðvitað þær að þetta hefur verið að lækka undanfarin ár og því ber að fagna.“
Blæðingar fylgikvilli
Kransæðahjáveituaðgerð er framkvæmd við alvarlegum þrengslum í öllum helstu kransæðum hjartans. Þetta er algengasta opna hjartaaðgerðin og eru framkvæmdar rúmlega 100 slíkar aðgerðir árlega á Íslandi. Eru blæðingar á meðal hættulegustu fylgikvilla aðgerðanna.
Oftast er hægt að leysa þær með gjöfum blóðhluta eða storkuhvetjandi lyfjum. Þó getur það endað svo að kalla þarf sjúklinginn að nýju inn á skurðdeild.
Morgunblaðið fimmtudaginn 14. maí 2020